Gitnang kronolohiya
Ang gitnang kronolohiya ay isang kronolohiya ng Malapit na Silangang Panahon ng Tanso at Maagang Panahon ng Bakal, na nagtatakda ng paghahari ni Hammurabi mula 1792-1750 BK at ang sako ng Babilonya noong 1595 BK. [1]
Ang kronolohiya ay batay sa isang 56/64-taong astronomiyang pagkalkula na natiyak ng katibayan mula sa Tabletang Benus ng Ammisaduqa at ika-63 tabletang Enuma na enlil. Karaniwang ginagamit ng mga tradisyunal na aklat ang gitnang kronolohiya, ngunit nagpakilala ang maagang dendrokronolohikal at astronomikal na katibayan ng iba't ibang suliranin para rito.[2] Ito ang nagbunga sa pagtaas ng pagtatamo ng mga maiikling kronolohiya ng ilan.[3][4] Gayunpaman, ipinapakita ng mga pinakahuling pag-aaral na malamang na tama ang gitnang kronolohiya.[5]
Ang problema na itinaas sa paggamit ng mga maikling kronolohiya ay kailangang magdagdag ng isang siglo o higit pang sa isang panahon ng ikalawang milenyo BK upang mapaunlakan ito, ngunit walang sinuman sa ngayon ay nakagawa ng mungkahi kung sa aling panahon siya idaragdag. Nag-iwan ito sa ikalawang milenyo BK ng mga petsa na lumalabas na artipisyal na maikli at nagresulta sa pagbaluktot at pagkawala ng katumpakan ng mga mas lumang petsa, bilang sakripisyo upang magbigay ng mas mataas na katumpakan para sa mga mas nauna.[6]
Pinapaboran ng iba't ibang mga iskolar ang iba't ibang mga kronolohiya sa mga nakaraang taon. Pinapaboran ni Peter J. Huber ang mahabang kronolohiya, na umaasa sa astronimikong datos na makukuha mula sa mga ika-20 at ika-21 tabletang Enuma na enlil na nag-uugnay ng mga laho ng buwan sa mga makasaysayang pangyayari sa ikatlong panahon ng Ur, kasama ang tabletang Benus ng Ammisaduqa, haba ng buwan ng Lumang Babylonya.[7]
Namintas ang mararaming elemento ng mga teoriya ni Huber ng isang kasunduan ng mga iskolar na pinamumunuan ni Hermann Gasche at Vahe Gurzadyan, na nagmungkahi ng isang ultra-mababang kronolohiya batay sa arkeolohikal na ebidensiya at lalo na sa mas kumpletong paggamit ng astronomikong katibayan. Nagtaltalan sina Gasche at Gurzadyan na ang walong-taong pagpapaulit-ulit lamang mula sa tabletang Benus ay ang tanging maaasahan at magagamit sa praktikal[3] (tingnan ang update sa [4]). Nakasalalay ang mga pinakabagong pag-aaral sa higit pang mga ebidensya.[4][8] Naglathala ang isang pag-aaral mula 2001 ng mga radyokarbong petsa na may mataas na resolution mula sa Turkey na sumusuporta sa mga petsa para sa ika-2 milenyo BK na napakalapit sa mga iminungkahi ng gitnang kronolohiya.[9] Ibinigay ng karagdagang suporta para sa Gitnang Kronolohiya (o isang "Mababang-Gitnang" walong taon na mas mababa) ang isang pag-aaral mula 2016 na pinagsama ang dendrokronolohika at radyokarbon.[10]
Ipinapakita ang isang talahanayan ng mga makasaysayang pangyayari, sa pamamagitan ng kanilang iba't ibang mga kronolohiya sa ibaba.
| Makasaysayang pangyayari | Ultra-mahaba/Ultra-mataas na kronolohiya | Mahaba/Mataas na kronolohiya | Gitnang kronolohiya | Maikli/Mababang kronolohiya | Ultra-maikli/ Ultra-mababa na kronolohiya |
|---|---|---|---|---|---|
| Imperyong Akkadio | ? | ? | 2334-2154 BK | 2270-2083 BK | 2200-2018 BK |
| Ikatlong Dinastiya ng Ur | ? | 2161-2054 BK | 2112-2004 BK | 2048-1940 BK | 2018-1911 BK |
| Dinastiya ng Isin | ? | 2017-1793 BK | ? | 1922-1698 BK | |
| Unang Dinastiya ng Babilonya | ? | 1950-1651 BK | 1894-1595 BK | 1830-1531 BK | 1798-1499 BK |
| Paghahari ni Hammurabi | 1933-1890 BK [11] | 1848-1806 BK | 1792-1750 BK | 1728-1686 BK | 1696-1654 BK |
| Paghahari ni Ammisaduqa | ? | 1702-1682 BK | 1646-1626 BK | 1582-1562 BK | 1550-1530 BK |
| Pagbagsak ng Babilonya | 1736 BK [12] | 1651 BK | 1595 BK | 1531 BK | 1499 BK |
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ Martin Bernal (1 Hunyo 1991). Black Athena. Rutgers University Press. pp. 215–. ISBN 978-0-8135-1584-7. Nakuha noong 3 Nobyembre 2012.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Jane McIntosh. Ancient Mesopotamia: New Perspectives. ABC-CLIO. pp. 47–. ISBN 978-1-57607-965-2. Nakuha noong 3 Nobyembre 2012.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 3.0 3.1 Gurzadyan, VG, Sa Astronomical Records at Babylonian Chronology, ICRA, University of Rome "La Sapienza", Italya at Yerevan Physics Institute, Armenia, Akkadica, v. 119-120 (2000), pp. 175-184.)
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Warburton, DA, The Fall of Babylon noong 1499: Isa pang Update, Akkadica, v. 132, 1 (2011)
- ↑ Ang pananaliksik na pinangungunahan ni Cornell ay napag-usapan ang long-debated Mesopotamia timeline
- ↑ [1] , Schwartz, Glenn, 2008. "Mga Problema sa Kronolohiya: Mesopotamya, Anatolya, at Rehiyon ng Syro-Levantine." Sa: Higit sa Babilonia: Art, Trade, at Diplomacy sa Ikalawang Millennium BC, na na-edit ni Joan Aruz, Kim Benzel, at Jean M. Evans: 450-452.
- ↑ Huber, Peter J., Astronomy at Ancient Chronology, Akkadica 119-120 (2000), pp. 159-176.
- ↑ Sassmannshausen, Leonhard. Zur mesopotamischen Chronologie des 2. Jahrtausends, Baghdader Mitteilungen 37, 157-177, 2006.
- ↑ Manning, S.W.; Kromer, B.; Kuniholm, P.I.; Newton, M.W. (2001). Anatolian Tree Rings and a New Chronology for the East Mediterranean Bronze-Iron Ages. Bol. 294. pp. 2532–2535. doi:10.1126/science.1066112. PMID 11743159.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Sturt W. Manning et al., Pinagsamang Panahon ng Mataas na Resolve ng Tree-Ring-Radiocarbon upang Lutasin ang Mas Maagang Ikalawang Milenyo BCE Mesopotamian Chronology, PlosONE Hulyo 13, 2016
- ↑ Orientalia. Pontificium institutum biblicum. 1998. Nakuha noong 3 Nobyembre 2012.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Eder, Christian. Assyrische Distanzangaben und die absolute Chronologie Vorderasiens, AoF 31, 191-236, 2004.